شرح صدر

نسخه نشریه هجر را می‏توانید از سمت چپ همین پایگاه دریافت کنید. مطلب زیر هم در همان شماره آمده است که اینجا ذکر می کنیم.
اشاره:
امام موسی صدر در سال 1307 در شهر قم دیده به جهان گشود. مرحوم آیت‌الله سید صدرالدین صدر، جانشین مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری مؤسس حوزه علمیه قم و از مراجع بزرگ زمان خود بود. امام موسی صدر تا سال 38، قریب به 13 سال در حوزه‏های قم و نجف تحصیل می‏کند. او به عنوان اولین دانشجوی روحانی رشته «حقوق در اقتصاد» به دانشگاه تهران وارد می‏شود و در سال 32 از آن فارغ التحصیل می‏شود. امام صدر در اواخر سال 38 و به دنبال توصیه‌های مراجع، وصیت مرحوم آیت‌الله شرف‌الدین رهبر متوفی شیعیان لبنان را لبیک گفته و به عنوان جانشین آن مرحوم، سرزمین مادری خود ایران را به سوی لبنان ترک نمود. اصلاح شئون اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شیعیان آن روز لبنان از یک‏سو، و استفاده از ظرفیت‏های منحصر به فرد لبنان جهت نمایاندن چهره عاقل، عادل، انسان‏دوست و سازگار با زمان مکتب اهل بیت به جهان از سوی دیگر، اهداف اصلی این هجرت را تشکیل می‌داد. امام صدر برای نیل به این اهداف، و با توجه به جغرافیای اجتماعی و سیاسی لبنان در منطقه و جهان، از همان بدو ورود فعالیت‏های خود را در سه حوزه موازی سازماندهی نمود:1. بازسازی هویت، انسجام و عزت تاریخی طایفه شیعه لبنان2. پرچمداری حرکت گفتگوی ادیان و تقریب مذاهب در لبنان3. تکوین جامعه مقاوم و مقاومت لبنانی در برابر تجاوزات اسرائیل. تحولات وتغییراتی که امام موسی صدر در جایگاه شیعیان لبنان به وجود آورد در این مختصر نمی گنجد.

امام صدر در 3 شهریور 57 و در آخرین مرحله از سفر دوره‌ای خود به برخی کشورهای عربی، بنابر دعوت رسمی‌معمر قذافی به کشور لیبی وارد ، و در روز 9 شهریور در آنجا ربوده شد . رژیم لیبی در 27 شهریور 57 و به دنبال التهاب فوق العاده مردم لبنان، حوزه‌های علمیه و مطبوعات منطقه، با انتشار بیانیه‌ای رسما اعلان نمود که امام صدر و دو همراه ایشان، با پرواز شماره 881 مورخ 9 شهریور هواپیمایی آلیتالیا، طرابلس را به سوی رم ترک کرده‌اند .

کمیته تحقیق دولت لبنان پس از یک ماه تحقیق و بررسی اسناد و مدارک ذیربط در کشورهای لیبی و ایتالیا، در مهر 1357 به دولت متبوع خود گزارش نمود ، که امام صدر و دو همراه وی نه تنها به رم نرسیده‌اند، بلکه در تاریخ مقرر و با پرواز نام برده شده در بیانیه رژیم لیبی نیز خاک طرابلس را ترک نکرده‌اند.

در 13 اردی‏بهشت 80، پایگاه «جبهه نجات ملی لیبی» بر روی شبکه جهانی اینترنت اعلان نمود که امام صدر در اواخر سال 76 توسط برخی زندانیان زندان ابوسلیم شهر طرابلس مشاهده شده است، و اندکی پیش از ماه رمضان گذشته به مکانی دیگر انتقال یافته است.
یکی از اقدامات امام موسی صدر ایجاد حرکت‏المحرومین در لبنان با هدف رسیدگی به حال نیازمندان بود. علاوه بر آن‏که سلوک شخصی او می‏تواند راه‏نمای ما باشد، نکات فراوانی در تاسیس این حرکت وجود دارد.

آنچه در ادامه می‏آید برش‏های کوتاهی از زندگی اوست.

 1. همان طلبه ساده
امام موسی صدر در اوج قله عظمت و منزلت بود و بالاترین قدرت سیاسی و مذهبی را در دست داشت. او بر قلوب میلیون‌ها انسان در کشورهای مختلف اعم از شیعه، سنی، مسیحی حکومت می‏کرد. شخصیت و بزرگی او همه صاحب‌منصبان ظاهری را به کرنش و کوچکی وا می‌داشت؛ بسیار اتفاق افتاده بود که امثال رئیس جمهور لبنان در ماشین امام موسی صدر را باز می‌کرد تا او با احترام ویژه سوار ماشین شود.

با همه اینها او هنوز در نظر خود، همان طلبه ساده بود. در برخورد با وی هیچ احساسی نمی شد که وی رئیس «مجلس اعلای شیعیان لبنان» است و آن همه عاشق و جان باخته و طرفدار دارد. علیرغم فعالیت‏های اجتماعی، بسیار در انجام امور خانه چون پخت و پز، لباس‏شویی و ... به خانواده کمک می‌کرد که گوشه‌هایی از این ساده زیستی و دوری از تشریفات در قسمتی از نامه شهید مصطفی چمران که به یکی از دوستان خود در ایران نوشته، آمده است. او در این نامه چنین می‌نویسد:

«... آقای صدر حالشان خوب است. فقط گاه‏گاهی نفس تنگی پیدا می‌شود و ایشان را رنج می‌دهد. پری خانم، حورا و ملیحه به ایران رفتند و آقای صدر تنها هستند. پسرها کار منزل را می‏کنند و غذا می‌پزند. امشب در مجلس در حضور ایشان هستم و خود ایشان غذا را ترتیب می‌دهند، زیرا پسرها در صور هستند...»

امام موسی صدر در سال‏های اول اقامت در لبنان، برای رفت و آمد خود از تاکسی کمک می‌گرفت. بعد از مدتی چون مسافرت‏هایش به شهرها و روستاهای جنوب و شمال لبنان زیادتر شد، به ناچار خودرو فولکسی تهیه کرد که رانندگی آن‏ را شخصی به نام ابوعلی حجازی بر عهده داشت. امام موسی صدر هر روز با این ماشین کوچک به اکثر روستاهای جنوب سر می‌زد. او قامت بلند و بالایی داشت و چون ماشین مذکور کوچک بود، به زحمت در آن جای می‌گرفت. روزی راننده‏اش به وی پیشنهاد می‌کند تا خودروی بزرگتری تهیه کند، اما او قبول نمی‏کند و در جواب می‌گوید:

«... اگر از ماشین بزرگ‏تر استفاده کنم مردم احساس کوچکی و حقارت خواهند کرد. ما روحانیون باید کاری بکنیم که مردم با دل و جان از ما استقبال کنند، نه با چشم و زبان ...».

2. در میان مردم
کوچه پس کوچه‏های شهرها و قصبات سراسر لبنان یک صدا شهادت می‌دهند که امام موسی صدر همیشه در کنار مردم می‌زیست. به دیدار آنها می‌رفت، با مهربانی و تواضع فراوان با آنان صحبت می‏کرد و به سخنان هر یک گوش فرا می‌داد. عشق به توده مردم همیشه از چشمان پرفروغ وی موج می‌زد. او می‌گفت:

«... جای من اکنون در میان شماست. پایگاه من در قلب‏های شماست، قدرت من به دست‏های شماست. حافظ و نگهدار من چشم‏های شما هستند، برنامه‏های من به دست شما اجرا خواهند شد. هیچ کس و هیچ چیز را در این دنیا بر شما ترجیح نخواهم داد ...».

امام موسی صدر مصمم بود همیشه در مناسبت‏های مذهبی و اعیاد بزرگ اسلامی به منطقه جنوب سفر کند و در میان مردم مستضعف، به ویژه در میان کودکان یتیم مؤسسه صنعتی جبل عامل باشد. درحالی که شخصیت‏های سیاسی و مذهبی لبنان اغلب در مراسم رسمی و تشریفاتی به سر می‌بردند، او ترجیح می‌داد در کنار کودکان بی‌سرپرست باشد و شادی خود را با آنها تقسیم کند. وی در این ایام علاوه بر کودکان یتیم، جهت دیدار با مردم جنوب اوقات ویژه‌ای را اختصاص می‏داد. به تک تک روستاها، حتی مردم ساکن در نوار مرزی سرکشی می‌کرد. ابوعلی حسینی راننده امام موسی صدر که سال‏ها با وی همراه بود نقل می‏کند:

«... من و محافظ آقا، مرحوم ابوعلی یونس، در تمامی این مراحل ایشان را همراهی می‌کردیم. امام در اینگونه بازدیدها وارد خانه‏های مردم می‌شد و چند لحظه‌ای را در کنار آنها می‌نشست. اگر فردی از اهالی روستا درگذشته بود، در مجلس ختم وی شرکت می‌کرد... بسیار پیش آمد که ناهار یا شام را در همین روستاها و در خانه‌های مردم فقیر و کشاورز صرف نمود. امکان نداشت که برای صرف غذا، سر سفره‌ای غیر از سفره کشاورزان و زحمت‌کشان روستا حاضر شود. خیلی راحت سؤال می‏کرد: «مادر جان! امروز برای ناهار چه چیزی آماده کرده‌اید؟» به هیچ وجه اجازه نمی‌داد تا غذای مرغوب‏تر تهیه شود! مصر بود تا از همان غذای ساده و فقیرانه روستایی استفاده کند. اگر صاحب خانه بر تهیه غذایی مخصوص اصرار می‌کرد، امام چنین می‏گفت: «مادر جان! اگر مرا دوست داری و راضی نیستید که خداوند عذابم دهد، اجازه دهید از همان غذای معمول خودتان استفاده کنم...‌».

مردم نیز به وی عشق بی‌پایان می‌ورزیدند. اکثر ابراز احساساتی که نسبت به وی می‌شد غالباً تا نیم ساعت یا بیشتر طول می‏کشید. بارها دیده می‏شد که از شدت استقبال عمامه او باز شده و یا از سرش افتاده است و آنگاه بر روی انگشتان مردم، همانند یک کشتی، در دریای خروشان به جلو می‌رفت و در جایگاه تحویل امام موسی صدر می‌شد.

در سفر به کشورهای مختلف و از جمله کشورهای آفریقایی از همه بیشتر، وقت برای دیدار با مردم می‌گذاشت و در نماز جمعه‏های آنان شرکت می‏کرد و با سخنرانی خود با آنان به درددل می‏نشست. وقتی او به دعوت‌ «جمال عبدالناصر» رئیس جمهور وقت مصر، یک سفر چهل و هشت ساعته بدان کشور نمود، در نماز جمعه حاضر شد و امامت نماز جمعه مسجد الازهر را نیز به عهده گرفت و خطبه‏های آتشین در آن روز ایراد نمود به طوری که همه را در حیرت و اندیشه فرو برد.

در آن حال با استقبال و اصرار مردم و به پیشنهاد «جمال عبدالناصر» این سفر 48 ساعته تبدیل به یک سفر ده روزه گردید و در این ده روز امام موسی صدر نقش بزرگی را در بیداری مردم مصر نسبت به مسائل جهان و منطقه ایفا نمود.

3. مظلوم تر از همه
امام موسی صدر، دوستان و همفکران خیلی نزدیک دیگری مانند شهید مرتضی مطهری و شهید دکتر بهشتی نیز داشت. که این دو شخصیت بزرگ نیز همانند وی از افکار و اندیشه‏های ناب برخوردار بودند و همچون چشمه‏های زلال و حیات بخش همواره می جوشیدند. به همین دلیل خاطر این سه شخصیت فرزانه سرنوشت مشترک و نزدیک به هم را پشت سر گذاشتند، چراکه بسیاری از یافته‏های فقهی، اصولی، فلسفی، جامعه شناسی، اقتصادی و ... آنها در محافل متحجران، قابل فهم افراد و اشخاص نبوده و مورد اعتراض آنان قرار می‏گرفت.

در دورانی که امام موسی صدر در کشور لبنان به علت آن فعالیت‏های اصلاحی و صلح آمیز، متهم به فسق و بی‌مبالاتی می‏گشت، در همان سالها می‏بینیم شهید مطهری نیز در ایران، به دلیل بیان یک سری مسائل، به روشنفکر‌زدگی متهم می‏شود و یا وقتی امام موسی صدر از طرف احزاب چپ و راست در لبنان، به عنوان دست نشانده آمریکا و شوروی معرفی می‏گردد، پس از اندکی شهید بهشتی نیز از طرف‏دار و دسته همان احزاب در ایران، به سرمایه‌داری متهم می‏شود. و یا هنگامی که محافل مقدس مآب از ایشان به علت دخالت در سیاست خرده‌گیری می‌کردند، در همان ایام مشاهده می‌شود که پسر عمویش شهید سید محمد باقر صدر نیز در عراق، به دلیل تشکیل حزب و مبارزه با حکومت بعثی، متهم به دست نشاندگی اجانب گشته و به انزوا کشیده می‏شود.

اما وسعت و شدت مظلومیت هیچ یک از این شهیدان، به شعاع و عمق مظلومیت امام موسی صدر نمی‏رسد که شرح مفصل آن با مطالعه و دقت در برخوردهای احزاب و گروه‏های مختلف در لبنان، با وی به خوبی آشکار می‏گردد.

آیت الله مشکینی در مورد مظلومیت وی این‏چنین عقیده دارند: «یکی از جهت‏های مهمی که بعدها به آن ملتفت شدیم، مظلومیت ایشان(امام موسی صدر) بود. بنده معتقد هستم که مظلومیت ایشان غیر از مظلومیت شهدایی است که ما داریم. مثل: مرحوم سید محمد باقر صدر، مرحوم آقای مطهری، مرحوم آقای بهشتی، مرحوم باهنر و... است. مظلومیت ایشان بالاتر از مظلومیت اینها بود.»

در عمق مظلومیت امام موسی صدر همین بس که در حالی‏که از طرف همه گروه‏ها و احزاب چپ و راست مورد حملات ناجوانمردانه و گوناگون قرار می‏گرفت از سوی دوستان ناآگاه و بازی‏خورده نیز متهم به انواع تهمت‏ها از قبیل:‌ ریاست‏طلبی، سلطه جویی و ... می‏گردید. چنان‏که در روزنامه‏های کثیر الانتشار آن روز از قول بعضی از آنان با تیترهای بزرگ این جمله و شبیه آن را چاپ کرده و انتشار می‏دادند که:«الصدر یرید ان یکون صدراً لهذا المجلس» (امام موسی صدر می‏خواهد خود را رئیس مجلس اعلای لبنان بکند) و یا می نوشتند:‌»ایرانیانی که جاسوس شاه در منطقه هستند دیروز آمده‏اند و امروز می‏خواهند تمام سرنوشت ملت لبنان را به دست بگیرند.»

و هنگامی که امام موسی صدر دختر چهارساله‏ای بیش نداشت، برای او دختر بیست ساله‏ای شایع کرده و می‏گفتند که «دختر امام موسی صدر با ماشین بنز مدل بالا که متعلق به مجلس اعلای لبنان نیز است هر روز به گردش می رود و حجاب اسلامی را هم رعایت نمی‏کند».

و یا عکسی از امام موسی صدر را (که در مجالس مسیحیان درحال سخنرانی بود و درآن جلسه چند خانم بی‏حجاب مسیحی هم حضور داشتند و به گفتار وی گوش می‏دادند) تهیه کرده و به عنوان نقطه ضعف و نشانه بی‏دینی امام موسی صدر به مراجع بزرگ نجف از جمله آیت الله العظمی حکیم(ره) و آیت الله العظمی خویی(ره) ارسال می‏دارند تا به خیال خودشان کار وی را یکسره نمایند. ولی وقتی آن دو مرجع بزرگ از جریان اطلاع پیدا می‏کنند، چون از نزدیک شناخت خوبی از شخصیت روحی و اندیشه‏های ناب امام موسی صدر داشتند و او را یک فقیه جامع و کامل دریافته بودند در جواب آنان می نویسند: «امام موسی صدر، راه تبلیغ را بهتر از همه می‏داند و به روش‏های نوین و پیچیده آن و به چگونگی برخورد با اقشار مختلف مردم، آشناتر از دیگران است.»

گاهی عمق حملات و شعاع تبلیغات سوء بر ضد امام موسی صدر به قدری افزایش می‏یابد و فضای لبنان را آلوده و مسموم می‏ساخت که حتی نزدیکان و علاقه‏مندان او را نیز دچار شک و تردید می‏کرد. حجت الاسلام شیخ ادیب حیدر که در آن دوران در بخش فرهنگی حرکت «امل» فعالیت داشت، می‏گوید:‌

«... یادم هست که حملات مخالفین امام در مقطعی آن‏قدر شدت گرفت که حتی من نیز تحت تأثیر واقع شده و در برخی مسائل شک کردم! سؤالی که از شهید سید محمد باقر صدر کردم، به واسطه همین شبهاتی بود که برخی علما درباره امام صدر طرح کرده بودند اما وقتی مدح و ستایش آن شهید را از امام شنیدم، دلم قرص گردید و محبت امام بیش از پیش در قلبم نشست ... . »

4. موسسه قالی بافی
سید موسی صدر برای تأسیس این مرکز به ایران سفر کرد و در شهر کاشان با قالی‏باف‏های ماهر و سابقه‏دار به تبادل نظر نشست و یکی از اساتید این صنعت را با خود به لبنان برده و وی را جهت آموزش زنان مدت چند سال در لبنان اقامت داد. با تشکیل کلاس‏های آموزش قالی بافی توسط وی، بانوان بسیاری این صنعت را به خوبی یاد گرفتند، چنانکه بعد از اندکی این مراکز آموزشی، یکی از مراکز سرنوشت ساز در این قشر بانوان و دیگر محرومان به حساب آمد و به خاطر همین اهمیت، زیر نظر شهید بزرگوار دکتر مصطفی چمران اداره می شد. بیش از 300 دختر از منطقه جبل عامل در این مرکز آموزشی، مشغول یادگیری قالی‏بافی بودند. بعد از تمام دوره لازم در آن مرکز، وسایل قالی بافی در اختیار آنها گذاشته می‏شد و آنان درمنزل خود به کار ادامه می‏دادند و در برابر، دستمزد دریافت می‏کردند. این قالی‌ها توسط مؤسسه در فروشگاه‏های مخصوص به فروش می‏رفت و با سود آن، عملیات حیاتی در راه بهبودی اوضاع محرومان و بی‏سرپرستان انجام می‏گرفت.

5. مدرسه صنعتی جبل عامل
اولین مؤسسه‏ای که وی در شهر صور بنیان نهاد «مدرسه صنعتی جبل عامل» بود. هدف او از ایجاد این مرکز آن بودکه فقر و جهل را که سال‏ها سایه شوم خود را بر سر این مردم افکنده بود از میان بردارد. چنانکه تا حدود زیادی نیز در این راه موفق گردید. این مدرسه اختصاص به یتیمان و محرومان داشت. افرادی در آن نگهداری می‏شدند که خانواده‌هایشان مورد حمله اسرائیل قرار گرفته و پدر و مادران خود را از دست داده بودند. این فرزندان از سن یازده تا پانزده و بیست سالگی در این مدرسه شبانه‏روزی، در هفت رشته مهم فنی مثل نجاری، آهنگری، جوشکاری، برق  و الکترونیک و ماشین‏های کشاورزی و ... به طور رایگان تحصیل می‏کردند و پس از چهار سال درس وارد اجتماع و جذب بازار کار شده و حقوق قابل توجهی دریافت می‏کردند که بدان وسیله قدرت تشکیل خانواده را نیز می‏یافتند.

برای آشنایی بهتر و بیشتر با فعالیت‏های این مدرسه و نحوه اداره آن سخنان شهید دکتر مصطفی چمران که خود به مدت هشت سال مدیر این مدرسه بوده است توجه کنید:

«این یکی از مدارس عالی است که در جنوب لبنان از هر جهت بی‏نظیر است، از نظر عظمت و از نظر کیفیت درس، در اکثر سال‏ها شاگردان اول لبنان از این مدرسه فارغ التحصیل می‏شدند. شاگردانی که از نظر عملی، فکری و تئوری در لبنان بی‏نظیر بودند. شاگردانی که با کار خود در جوشکاری، تراشکاری، ماشین آلات و... در سرتاسر لبنان سرآمد دیگران بودند. حتی من به خاطر دارم می‏خواستیم عده‏ای استاد بپذیریم، عده زیادی از مدارس مسیحیان و حتی از اروپا آمدند، من می‏خواستم که این استادان را امتحان کنم. برای امتحان آنان به یکی از شاگردان گفتم که آنان را روی ماشین تراش امتحان کند. شاگرد مدرسه ما که شاید سال سوم بود از استادی که از خارج آمده بود به مراتب قوی‏تر و تواناتر بود.»
*ساسان زارع

پرسش‏هایی که باید نو شوند

اشاره:
بالاخره این ویژنامه هم تمام شد. از قبلی خیلی بهتر است. دیگران باید نظر بدهند. خودم که می گویم از قبلی خیلی بهتر است. سرمقاله اش را در زیر آوردم. بقیه مطالبش را هم شاید هر چند وقت یک بار بگذارم این جا.
 

پرسش‏هایی که باید نو شوند
نگاهی دوباره به چند مشکل حرکت‏های جهادی

 1. ارزش هر چیزی در نزد آدمی به اندازه معرفتی است که به آن دارد. چه بسا انسان وسیله‏ را دارا باشد و یا اقدام به امری کند، لیکن به واسطه عدم شناخت از آن نتواند بهره‏‏ای در حد آن ببرد. جهادی نیز از این قاعده جدا نیست.
اگر آن را فقط برای پر کردن اوقات فراغت بخواهیم یک بهره‏ای دارد، و اگر جهاد در راه خدا بهره‏ای دیگر. و این کجا و آن کجا!
شناخت و معرفت به حرکت جهادی باید یکی از اولویت‏های جهادگران باشد. این معرفت باید نتیجه و اثری در عمل داشته‏باشد، اگر تزئینی و نمایشی نباشد.

2. چرا جهادی؟
این سوالی است که گروه‏های جهادی از ابتدا خود را با آن مواجه دیده‏اند. گویی این سوال همراه با مسافرت‏های جهادی متولد شده است. جهادگران هم سعی کرده‏اند برای رهایی از این پرسش چندوقت یک‏بار پاسخی برای آن دست‏وپا کنند. شاید هرگروهی بنا به پاسخی که به آن می‏دهد روش و رویکردی متفاوت در برابر جهادی پیدا می‏کند.
به نظر می‏رسد این سوال اشتباهی مطرح شده است. و جهادی‏ها خودشان در دام آن افتاده‏اند. به جای چرایی جهادی باید از چیستی آن پرسش کرد. پاسخ به این سوال چرایی آن را رفع خواهد کرد. جهادی‏روندگان اغلب در پاسخ چیستی و تعریف آن، اذعان کرده‏اند که جهادی را نمی‏توان فهمید الا به حضور در آن. این سخن تا حدودی به جا و منطقی‏است. لیکن همه پاسخ نیست. پاسخ به این چیستی دشوارتر از آن چرایی است. به همین سبب بوده‏است که جهادی‏روندگان را به سمت پرسش دیگر کشانده است. منظور از پاسخ دادن به »جهادی چیست؟« این نیست که برویم و در این‏باره قلم‏فرسایی کنیم.
منظور این است که با ساخت فیلم‏های مستند محتوایی، نمایشگاه عکس، نوشتن داستان و رمان و ... این چیستی را به دیگران نشان دهیم. البته همچنین باید گفت که این پاسخ کامل نمی‏شود، مگر با حضور در جهادی.البته با هر فیلم و عکس و مکتوبی هم نمی‏شود چنین کرد. آنچه که تولید می‏شود باید بتواند آنچه را در جهادی اصل است منتقل کند. و این نیاز به افرادی دارد که خودشان درک صحیحی از جهادی دارند.

3. چرا جهادی‏ها آن‏چنان که باید نمی‏نویسند. نه به لحاظ کیفی که به لحاظ کمی. نه داستان و خاطره و ... بلکه تجربیات و آزمون و خطاهایشان را. چقدر راه و روش نو در جهادی آزموده شده که واسطه عدم مکتوب شدن انتقال نیافته و جز نامی از آن باقی نمانده است. جهادی‏تخصصی، جهادی‏ستادی، جهادی‏علمی، جهادی‏مستمر و ... در این چند سالی که جهادی در دانشگاه‏ها پا گرفته‏است آزموده شده است که گاه اعضای جدید آن از چگونگی آنها بی‏خبرند. هزینه‏ای که از جیب بیت‏المال بابت این آزمون و خطاها رفته‏است به کنار، چه مقدار نفر-ساعت بابت هر کدام از این طرح‏ها به جلسه و مشورت و کارفکری گذرانده شده است. فرض کنید هر مسافرتی مشکلات، طرح‏های نو، کارهایی که به ذهن معاونین رسیده ولی نتوانسته‏اند آن را عملی کنند و مواردی از این قبیل را در 4 صفحه مکتوب می‏کرد. ظرف 2-3 سال چند هزار صفحه از تجربیات مختلف در اختیار برگزارکنندگان گروه جهادی بود. گروه‏های دیگر به کنار، مسولین جدید گروه‏ها آنچه گروه خودشان از آنچه به واسطه چند دوره برگزاری مسافرت به‏دست آمده بی‏بهره نمی‏ماند.
این‏ها را با گزارش‏کارهای رنگ و لعاب داری که گروه‏های جهادی برای ادارات و خیرین می‏نویسند یکسان نپندارید. این جدای از آن‏هاست. ‏
پس؛ از گروه‏های جهادی انتظار می‏رود پس از برگزاری هر مسافرت جهادی تجربیات به‏دست آمده خود را برای بهبود وضعیت گروه خود و دیگر گروه‏ها مکتوب، و در دست‏رس دیگران نیز قرار دهند.      

فراخوان-مجالی برای پرداختن به جهادی

سلام!
شورای هماهنگی حرکت‏های جهادی در نظر دارد ویژه‏نامه ای درباره حرکت جهادی همزمان با دومین همایش تخصصی منتشر کند. این ویژه‏نامه فرصت مناسبی است برای بیان و طرح دیدگاه‏های شما در این رابطه.
از شما جهادگر محترم انتظار می‏رود جهت پربار شدن این نشریه، با ارسال مطالب خود ما را یاری نمائید. محدودیتی در رابطه با موضوعات مطالب و حجم آنها وجود ندارد.

نظراتی درباره مناطق محروم(درباره فرهنگ، اقتصاد و ...) می تواند در نشریه آورده شود.
همچنین نوآوری ها و ابتکارات گروه‏های جهادی مختلف(اقتصادی، فرهنگی، علمی، عمرانی و ...) می تواند از این طریق به دیگران منتقل شود.      
آسیب‏شناسی حرکت‏های جهادی از دید کلی و جزئی می تواند موضوع دیگری برای مطالب شما باشد.
خاطرات، شعر، دست‏نوشته، نامه‏های ارسالی از مناطق محروم، نقاشی‏های مخاطبان برنامه‏های فرهنگی، عکس‏های جالب درباره جهادی و ... نیز می تواند در نشریه هجر آورده شود. 
از مطالب گروه‏هایی که در رابطه با مبانی نظری و معرفت جهادی تلاش‏هایی نموده اند استقبال می شود.
علاوه بر موارد بالا پیشنهاداتی از سوی هیئت تحریریه ویژه نامه هجر تهیه شده است که بنا به درخواست دوستان برایشان ارسال شود.
تردیدی نیست که غنای مطالب و محتوای نشریه به اهتمام شما جهادگران عزیز بستگی دارد.
خواهشمند است مطالب خود را حداکثر تا تاریخ 7 مهر ماه به پست الکترونیک نشریه ارسال کنید.
با تشکر
Hejrmag@gmail.com